原文賞析 #Noctes Atticae# XVI. xix.: 阿里昂的故事 (1)

原文賞析 #Noctes Atticae# XVI. xix.: 阿里昂的故事 (1)

來自專欄 Carpe Diem

今天本專欄再增加一個版塊,與大家共賞拉丁語原文,作為對練習版塊的拓展。考慮到讀者需要,今天開始增加講解部分的中文內容。沒有中文譯本的文段均為本丘自譯,用各種括弧括出句子成分,以表示拉丁原文中相對應的括弧部分(例如,方括弧[]表示狀語,圓括弧()表示定語或所屬關係名詞或從句,{}表示圓括弧的次級成分)。有中文譯本且可取的會專門列舉(但由於目前手頭除了kindle幾乎沒有中文材料,所以很可能還是自譯,如果讀者手中有好的譯文歡迎在文下留言)。另外,雖然本丘盡量增加中文講解,但句中單詞的變格變位形式還是用英文給出(簡明),不熟悉這些縮略語的讀者請移步文後附表。除中譯文外還會給出英譯文,以供讀者自行參考斟酌。

第一篇原文賞析,選自格里烏斯(Aulus Gellius)的《阿提卡之夜》(Noctes Atticae)。作為文學性較強的作品,難度上可能有挑戰,但正因為如此,用心咀嚼之後也才會有「餘音繞梁」的感受。根據作者自述,由於本書是在阿提卡的漫漫長夜中做的讀書筆記,所以取名為《阿提卡之夜》,其中記錄了當時社會方方面面的內容,是一本百科全書式的著作。格里烏斯筆法細膩生動而略微繁複,而本丘文學造詣十分有限,只能爭取在語法適當的前提下力求準確,至於譯文的流暢和雅緻方面,則需要讀者再細加揣摩。目前分析基於丘自己的理解,但出於對原文的尊重,今後若得箋注本參考,會再對本文的講解內容不斷加以充實,增補內容不再另行通知。而作為對原文賞析的補充,還會再進行一次相關文段刪減版的翻譯練習(A/AS-level passage),想必難度也會相應減半。祝大家閱讀愉快~

本文是格里烏斯記錄的一則關於豎琴師阿里昂的故事。由於配有中譯文,不再給出題解說明。

【講解】

[1] Sumpta historia [ex Herodoti libro] [super fidicine Arione].

這個故事取[自希羅多德書中][關於豎琴師阿里昂的描述]。

A story about the lyre-player Arion, taken from the work of Herodotus.

可以理解為一個以historia這個單詞為中心的短語「(一則取自希羅多德關於豎琴師阿里昂描寫的)故事」; 也可以理解為省略系動詞的單句,"這個故事(historia)(是)取自(sumpta ex)…"。

  • sumpta. nom.sing.f.perf.pas.pple. of [sumo, ere, sumpsi, sumptus. 選取],修飾historia, 關聯 ex Herodoti libro, "(故事)選取自…"
  • super fidicine Arione. super, prep. +abl. 關於;fidicine, abl.sing.m. of [fidicen, fidicinis, m. 豎琴師]

[2] [Celeri {admodum} et cohibili oratione] [(vocumque) filo tereti et candido] fabulam scripsit Herodotus [super fidicine illo Arione].

希羅多德曾以[{十分}簡潔和明快的語言], [流暢和清晰的(表達)方式], 敘述了一則[關於豎琴師阿里昂的]故事.

Herodotus has written of the famous lyre-player Arion in terse and vigorous language and in simple and elegant style.

  • 主幹: fabulam scripsit Herodotus. 希羅多德曾寫了一個故事。scripsit, 3rd.sing.perf.act.ind. of [scribo, ere, psi, ptus. 書寫]。
  • [Celeri {admodum} et cohibili oratione]:oratione, abl.sing.f. of [oratio, onis, f. 言辭],dat./abl.表示「用…的語言」,celeri 和 cohibili 共同修飾oratione, 均為abl.sing.c. 「簡潔和明快的",admodum, adv. 」十分「, 修飾兩個形容詞。
  • [(vocumque) filo tereti et candido] 對應前一個方括弧,filo 對應oratione, dat./abl.sing.n. of [filum, i, n. 風格],tereti et candido 形容詞修飾filo, "流暢和清晰的",vocum, gen.pl.f. of [vox, vocis, f. 聲音,表達],關聯filo.
  • super fidicine illo Arione, 同[1].

[3]「Vetus,」 inquit, 「et nobilis Arion cantator [fidibus] fuit. Is [loco et oppido Methymnaeus], [terra atque insula omni] Lesbius fuit.

「很久以前," 他說, "高貴的阿里昂是個[玩豎琴的]音樂家. [由於Methymna這個地方和城市], [再根據其所屬的國家和 (整個) 島來判斷], 他是個雷斯比烏斯人."

「Arion,」 says he, 「in days of old was a celebrated player upon the lyre. The town in which he was born was Methymna, but from the name of his country and the island as a whole he was a Lesbian.

  • 主幹:Arion cantator fuit. Is Lesbius fuit. 阿里昂曾是個音樂家。他是雷斯比烏斯人。
  • vetus et nobilis, 修飾主語, 均為nom.sing.m.,vetus, "曾經的,過去的", nobilis, "高貴的". fidibus, 關聯cantator, 」豎琴方面的「。
  • loco et oppido Methymnaeus,一個簡單的奪格形式表原因,loco, abl.sing.m. of [locus, loci, m. 地方,區域],oppido, abl.sing.n. of [oppidum, i, n. (除羅馬城以外的)城鎮 (羅馬城叫做urbs)]
  • terra atque insula omni, 對應前一個方括弧,應該是對Methymna這個城市的進一步說明,表明其所屬的terra (領土,國家) 和 insula (島嶼),由於Methymna位於雷斯博斯島(Lesbos),所以判斷他是一個雷斯比烏斯人(Lesbius). omni, abl.sing.f.of [omnis, e, 這裡表示「整個的」 ]

[4] Eum Arionem rex Corinthi Periander amicum amatumque habuit [artis gratia].

[由於他的技藝(高超)], 科林斯國王佩里安德將這個阿里昂視為摯友和情伴兒 。(存疑: amatum怎麼翻成中文? 「愛卿」嗎?)

This Arion for the sake of his art was held in friendship and affection by Periander, king of Corinth.

  • 主幹:eum Arionem rex Periander amicum amatumque habuit. 國王佩里安德將(habuit)這個阿里昂視為友伴(amicum)和情伴 (amatum)。英譯文用被動態顛倒了主賓,也可以直譯為 the king had this Arion as a friend and beloved.
  • [artis gratia]. gratia, 文學用語里常表原因,」由於「,所接原因多為屬格前置,artis, gen.sing.f. of [ars, artis, f. 技藝], "由於他的技藝"

[5] Is [inde] [a rege] proficiscitur, terras inclutas Siciliam atque Italiam visere.

[後來]他出發[離開了國王], 去遊歷著名的西西里和義大利.

Later, he left the king, to visit the famous lands of Sicily and Italy.

  • 主幹:is proficiscitur, terras visere. 他出發了,去遊歷他國。proficiscitur, 3rd,sing.pres.ind. of [proficiscor, sci, profectus sum. 出發],visere, pres,act,inf.of [viso, visere, visi, visus 探訪,參觀], 不定式表目的,to do sth.
  • inde. adv. 於是,後來。a rege. 從國王那裡,分離奪格。
  • inclutas Siciliam atque Italiam. 關聯terras, inclutas, acc.pl.f. of [inclutus, a, um 著名的]

[6] [Ubi eo venit] auresque omnium mentesque [in (utriusque terrae) urbibus] demulsit, in quaestibus [istic] et voluptatibus amoribusque (hominum) fuit.

[到達那裡後], 他征服了[這(兩個地區)城市裡]所有人的耳朵和靈魂, [在那裡]不僅賺了不少錢, 還獲得了(人們的)歡喜和愛戴.

On his arrival there he charmed the ears and minds of all in the cities of both countries, and there he was enriched as well as being generally admired and beloved.

  • 主幹:Ubi venit, auresque mentesque demulsit, in ... fuit. 到達後,他征服了耳朵和心智,還……. ubi, adv. 當……時候;demulsit, 3rd,sing.perf.act.ind. of [demulceo, ere, si, ctus. 擊中,吸引,使著迷], fuit 系動詞的內容需由in 後面的三個奪格成分來補充。
  • [in (utriusque terrae) urbibus], utrius, gen.sing.c. of [uter, utra, um. 任何(一個)], 關聯terrae, gen.sing.f. of [terra, ae, f. 地區,國家],utriusque terrae 修飾urbibus, dat./abl. pl.f. of [urbs, urbis, f. 城市],直譯為the cities of either of the countries. urbibus 受in 支配。
  • in quaestibus et voluptatibus amoribusque 全部用於補充fuit內容,quaestibus, abl./dat. pl.m. of [quaestus, us, m. 賺錢,獲益],voluptatibus, abl/dat.pl.f. of [voluptas, atis, f. 歡喜,愉悅],amoribus, abl.pl.m. of [amor, oris, m. 熱愛]. 阿里昂在西西里和義大利名利雙收。

[7] Is tum [postea] [grandi pecunia et re bona multa] , (copiosus)Corinthum instituit redire, navem [igitur] et navitas, (ut notiores amicioresque sibi), (Corinthios) delegit.」

[在賺得盆滿缽盈、得到各種好處之後], 他決定回去科林斯, [於是]選了一隻船和幾名(對他比較了解和友好的柯林斯)船員。」

Then later, laden with money and with wealth of all kinds, he determined to return to Corinth, choosing a Corinthian vessel and crew, as better known to him and more friendly.」

  • 主幹:is Corinthum instituit redire, navem et navitas delegit. 他決定回到柯林斯,選了一隻船和幾個船員。instituit, 3rd,sing.pres.act.ind. of [instituo, ere, tui, tutus. 決定,接不定式],redire, pres.act.inf. of [redeo, ire, ivi, itus. 返回],delegit, 3rd,sing.perf.act.ind. of [deligo, ere, delegi, delectus, 遴選],navem, acc.sing.f. of [navis, is, f. 船],naves, acc.pl.m. of [navita, ae, m. 船員]
  • postea, adv. 在……之後
  • [grandi pecunia et re bona multa] , (copiosus):前面方括弧的奪格內容為copiosus所要求,而copiosus修飾主語,nom.sing.m. "豐富的,大量的" + abl.1 grandi pecunia (大量錢財) + abl.2. re bona multa (和各種珍寶)
  • igitur, adv. 因此
  • (ut notiores amicioresque sibi), 修飾navitas, notiores, comp.acc.pl.m. of [notus, a, um 了解的],amiciores, comp.acc.pl.m. of [amicus, a, um. 友好的],sibi, dat. 對他… Corinthios, acc.pl.m. 修飾前面的船和船員。

[8] Sed eos Corinthios, [homine accepto navique in altum provecta], [praedae pecuniaeque cupidos] cepisse consilium (de necando Arione).

而據說,[在那人(阿里昂)被(柯林斯人)接受、船也出海之後,] 那些柯林斯人[覬覦他的珍奇財寶,] 策划了一個陰謀 [來殺掉阿里昂]。

But Herodotus says that those Corinthians, having received Arion on board and put to sea, formed the plan of murdering him for the sake of his money.

  • 主幹:這裡有一個敘述視角上的變化,[3]至[7]句是直接引語,用inquit引導、雙引號括起,內容直接引自希羅多德原文;而從這裡開始了間接引述,因此成為了ACI (賓語+不定式) 結構,省略「據說」 (it is said that...) 主 eos Corinthios 謂 cepisse 賓 consilium, 這些柯林斯人策划了一個陰謀。
  • [homine accepto navique in altum provecta] 獨立奪格,(丘按:獨立奪格的特點在於,其行為的主體與主句主語不一致,所以稱之為「獨立奪格」)。英文直譯應該為 with that man accepted and the ship (being) put to the deep sea. 獨立奪格(1)homine, abl.sing.m. of [homo, hominis, m. 人,這裡應該指代阿里昂],accepto關聯homine, abl.sing.m.perf.pas.pple. of [accipio, pere, cepi, ceptus. 接受],獨立奪格(2)navi, abl.sing.f. of [navis,is, f. 船],關聯provecta, abl.sing.f.perf.pas.pple. of [proveho, ere, vexi, vectus. 推動,駕駛],[in altum]補足prevecta,「到深海去」
  • [praedae pecuniaeque cupidos] 關聯Corinthios, cupidos, acc.pl.m. of [cupidus, a, um 覬覦的,貪婪的 + 屬格] + praedae pecuniaeque, 均為gen.sing.f., "珍奇和財寶"。
  • (de necando Arione) 修飾consilium, "殺掉阿里昂的"計劃 (the plan of murdering him),necando, abl.sing.n.fut.pas.pple. of [neco, are, necui, nectus. 殺死],格位受de支配。

[9] Tum illum ibi, (pernicie intellecta,) pecuniam ceteraque (sua), (ut haberent,) dedisse, vitam [modo] sibi (ut parcerent) oravisse.

他意識到危險迫在眉睫,於是把(自己的)錢財寶物給(了他們),並乞求他們[至少](饒了)他的性命。

Then he, realizing that death was at hand, gave them possession of his money and other goods, but begged that they should at least spare his life.

  • 主句:這句很有意思。首先,同樣是間接引述,所以仍是ACI結構,主語illum, 指代阿里昂,兩個主幹動詞dedisse "給"和oravisse "乞求",均為完成時不定式。但pecuniam ceteraque sua 和 vitam這兩組賓格短語卻既可以看作是這兩個主幹動詞的賓語,也可以看作是兩個括弧動詞(ut haberent) 和 (ut parcerent) 的賓語,具體來看一下:
  • pecuniam ceteraque sua (ut haberent) dedisse, 不考慮ACI,直譯為英文應該是 he gave the money and other goods (for them to have). haberent, 3rd.pl.imperf.act.subj. of [habeo, ere, habui, habitus, 擁有]。這裡ut + 虛擬語氣可以表示目的,他給財寶「為了讓他們擁有」,因此「錢財和寶物」既可以是「給」(dedisse)的賓語,也是「讓他們擁有」 (haberent) 的賓語。
  • 同樣地,vitam [modo] sibi (ut parcerent) oravisse 是與前半句完全對稱的結構,直譯為英文是 he begged [at least] for his life (for them to spare). parcerent, 3rd.pl.imperf.act.subj. of [parco, ere, peperci, parsus. 饒恕],同樣是ut+虛擬語氣結構,他乞求「為了讓他們饒恕」,因此「性命」既可以是「乞求」(oravisse)的賓語,也是「為了讓他們饒恕」(parcerent)的賓語。

[10] Navitas precum eius harum commiseritum esse (illactenus ut ei necem adferre [per vim] [suis manibus] temperarent), sed imperavisse (ut [iam statim] [coram] desiliret [praeceps in mare]).

船員們被他的乞求所打動, (但也僅僅是答應不會[親自][動手]殺死他), 不過還是命令他 ( [在他們眼前] [立刻] 跳 [進海里] )。

The sailors were moved by his prayers only so far as to refrain from putting him to death with their own hands, but they bade him at once, before their eyes, leap headlong into the sea.

  • 主幹: Navitas precum eius commiseritum esse, sed imperavisse ut desiliret. "船員們同情他的乞求,但是命令他跳(海)". 同樣是ACI, 謂語動詞commiseritum esse是無人稱動詞結構(impersonal),「使…感到同情」,感到同情的人是賓格navitas, 船員,同情的對象是屬格precum eius harum, 「他的這些話語」,precum, gen.pl.f. of [prex, precis, f. 乞求];第二個謂語動詞imperavisse表命令,接ut虛擬語氣表示命令的內容,desiliret, 3rd,sing.imperf.act.subj. of [desilio, ire, desului, desultus, 跳]
  • (illactenus ut ei necem adferre [per vim] [suis manibus] temperarent) 對「同情」的行為加以限定,illactenus, "到這個程度" (so far), ut句表明限定的範圍,也是虛擬語氣,「同情他的程度僅限於…」; ut句主幹部分 temperarent adferre ei necem. 「克制自己不將他帶向死亡」,temperarent, 3rd,pl.imperf.act.subj. of [tempero, are, 克制,控制],adferre為「克制」的內容,pres.act.inf. of [adfero, ferre, adtuli, adlatus, 帶向,導致],間賓ei (他),直賓necem (acc.sing.f. of [nex,necis, f. 死亡]). [per vim] "通過暴力", [suis manibus], "親手"。
  • ut [iam statim] [coram] desiliret [praeceps in mare])這是主幹動詞imperavisse 「命令」的內容, desiliret 為虛擬式,「跳」. [praeceps in mare]為「跳」的補足成分,「(跳)進海里」. [iam statim] , "立馬",[coram], adv. "在眼前"

[11] 「Homo,」 inquit, 「(ibi territus), [spe (omni vitae) perdita], id unum postea oravit, (ut [priusquam mortem obpeteret], induere permitterent sua sibi omnia indumenta et fides capere et canere carmen (casus illius sui) [consolabile].

"這個可憐人",他(希羅多德)說道,「陷入恐懼和深深的絕望,終於提出了最後一項請求,那就是在臨死前能衣冠整潔地拿起他的七弦琴,最後表演一曲哀其命運之不幸的詠嘆調。」

「Then,」 says Herodotus, 「the poor man, in terror and utterly hopeless of life, finally made the one request that before meeting his end he might be allowed to put on all his costume, take his lyre, and sing a song in consolation of his fate.

  • 這一句再次從間接引述轉換到直接引述,inquit引導。主幹部分:homo id unum oravit, (ut induere permitterent capere et canere). 這個人(阿里昂)提出 (最後) 一項請求,那就是(讓他們)允許他穿上…拿起…演奏…。ut 句為請求oravit的內容, 為虛擬語氣,permitterent, 3rd, pl.imperf.act.subj. of [permitto, ere, misi, missus, 允許],「為了讓他們允許」, 允許的內容為三個不定式動詞。
  • (ibi territus) 修飾主語, territus, nom.sing.m.perf.pas.pple. of [terreo, ere, terrui, territus, 使…害怕],「感到害怕的」(阿里昂)。
  • [spe omni (vitae) perdita],獨立奪格,英文直譯為 with every hope of life being lost. "再也沒有一絲存活的希望", perdita, abl.sing.f.perf.pas.pple. of [perdo,ere, didi, ditus. 毀滅,失去],關聯spe, abl.sing.f. of [spes, spei, f. 希望], omni, abl.sing.c. 修飾spe; vitae, gen.sing.f. of [vita, ae, f. 生命],「生存的」(希望)。
  • [priusquam mortem obpeteret],時間狀語從句,priusquam, 「在…之前」,obpeteret, 3rd.sing.imperf.subj.act. of [peto, ivi, ii, itum 到達,完成,獲得], 「在(完成)死亡之前」
  • sua sibi omnia indumenta, 為induere 的內容,sua omnia indumenta, "他所有的衣服",sibi, "為他自己"。
  • fides capere, "拿起豎琴"
  • canere carmen (casus illius sui) (consolabile). canare carmen, "表演一首歌曲". consolabile關聯carmen「歌曲」, acc.sing.n. of [consolabilis, e. 安慰的], "一首安慰之曲"; (casus illius sui) 為補足成分,「關於他自己的命運的」,casus, gen.sing.m. of [casus, casus, m. 命運,災難]。

[12] (Feros et inmanes) navitas prolubium tamen (audiendi) subit; quod oraverat impetrat.

儘管這些船員兇殘而冷酷,但還是屈從於(聽他演奏的)慾望;於是答應了他的請求。

The sailors, though savage and cruel, nevertheless had a desire to hear him; his request was granted.

  • 這句用詞很有意思。navitas prolubium subit. 船員們屈從於慾望。prolubium, acc.sing.n. of [prolubium, ii, n. 慾望,歡愉],subit, 3rd.sing.pres.ind.act. of [subeo, ire,ii, itum. 屈從於,被征服]. 作為「征服者」的船員,在這裡成為了「被慾望征服的對象」. audiendi, gen.sing.m.fut.pas.pple. of [audio, ire, ivi, itus. 聽],補足prolubium, 「聽音樂的(慾望)」.
  • feros et inmanes, 修飾主語navitas, "兇殘而冷酷的".
  • quod oraverat 為主語從句,「他所請求的內容」,oraverat, 3rd.sing.pluperf.act.ind. of [oro, are 請求],謂語impetrat, 3rd.sng.pres.act.ind. of [impetro, are, 成功,被許可]。

預知後事如何,請看下回分解…… (手疼


【常用縮略語參考】

1st, 2nd. etc. 動詞人稱變位(conjugation)

abl. 奪格

acc. 賓格

adj. 形容詞

adv. 副詞

comp. 比較級

conj. 連詞

dat. 與格

dep. 異態動詞

f. 陰性

fut. 將來時

gen. 屬格

impf. 未完成時

impsnl. 無人稱

impv. 命令式

ind. 直陳式

indecl. 無詞尾變化

indic. 表述的

irreg. 不規則

lit. 字面上

loc. 方位格

m. 陽性

n. 中性

nom. 主格

pas/pass. 被動態

perf. 完成時

pl. 複數

pluperf/plpf. 過去完成時

pple 分詞

prep. 介詞

pres. 現在時

pron. 代詞

refl. 反身

s-dep. 半異態動詞

sg. 單數

subj. 虛擬式

sup.最高級

voc. 呼格

(說明:英譯文取自洛布版本,講解部分的英譯為本丘直譯,圖片來自維基用戶Djkeddie, 上傳至Wikimedia Common, Public Domain)

推薦閱讀:

反思文化脊樑今猶在!
Latin AS-Level Practice Passages 3 Verres in Cicero
古典時代晚期歷史研究常用參考書籍一覽
文明的崩塌——六世紀羅馬不列顛意象

TAG:古典學 | 拉丁語 | 外國文學 |