有哪些經典的拉丁語格言？

01-08

例如 CARPE DIEM 這類。
最好能簡短一些，在中文翻譯里已經比較有名的。

ILLA

: Princeps Iagne, cogitasne alterum officium Praetoris Dogni esse bonum?

ILLE:

Optimum!

ILLA:

Adestne ei senatus quoque?

ILLE:

Certe!

ILLA:

Maturius eum praestas, nonne aliquem?

…

ILLA:

Germanici nuntiant litteras et monent Romam intercedere iuri Graeci cum

quibusdam viis, quid respondes?

ILLE:

Haec numquam audio. Mentibus scire debetis vos oratores: Audite aquilonem ac

non loquere ningues. Si aliquid auditis, vobis iudicare debetis. Quid

est incerta falsaque, iterum sic dicitis, ut nonne respondeatis quoque eisdem?

ILLA:

Nimium mature nunc est et dicitis suos adesse ei, nonne sentiemus eum constitueri

et iuberi?

ILLE:

(Rogat Dognum.) Non iussus erit vere. Legibus elementis, et electionibus,

suscepi debet.

ILLA:

Sed tu …

ILLE:

Si rogares et responderem nihil tibi, non iucunda esses, tum quid mihi facienda

esset?

ILLA:

Praetor Dognus …

ILLE:

Non dico me iubere eum posterum. Rogabas uterum adessem ei an non, ei adsum.

Certe tibi haec dico.

ILLA:

Princeps Iagne …

ILLE:

Puto vos … Puto vos oratores debere discere plurimum. Maxime rationes occidentales

scitis. Sed iuvenissima estis, haec scitis? Plurima bella feci et plurima vidi.

Heu, nonne quae patriae occidentalibus adveni?

Ei oratores … Scitis … Cum summus esset Vallasus Germanicus quam vos,

eum vici dicenti ridentique. Igitur oratores … debent agere scientias suas! Scisne?

Shide wu shide?

ILLE:

Et vere, de vobis curo!

ILLE:

Vos vere … Cogito … Est una bona de vobis: Ad totem orbem terris curritis

celerrime quam aliqui, sed quidquid rogatis, simplicissime! Heu, etiam

stultissime! Nonne scis?

ILLA:

Sed Princeps Iagne …

ILLE:

Shide wu shide?

…

ILLA:

Sed potesne dicere cur Praetori Dogni adsis?

ILLE:

Amabo te, hodie venio ut senex doceat tibi. Non orator sum, sed plurima video.

Parvam experientiam vitae tibi docere debeo.

ILLE:

Ego … Cum te videam, dicam mihi sententiam antiquam Romam, 「Pecuniam facimus

sine vocibus,」 et nihil dicam et optima est illa! Sed sic iracunda estis ut

sententiam nullam dicam, mala est. Igitur debetis … Errabitis nuntianti et respondebitis!

Non iubeo eum Praetorem, nihil est iam. Sed rogas me uterum adsimus ei an non.

Nonne adsumus? Praetor est nunc, nonne Praetori adesse possumus?

ILLA:

Sed si posterum sit?

ILLE:

Esse posterum debet cedere legibus Graecis, recta? Legibus Graecis cedere debet

… Sed gravissima sunt iura iudiciorum nostrorum! Provinca Graeca … Specialis

Provinca Graeca est sub Senatu Populoque Romano! Diciemus eo tempore!

ILLA:

Sed …

ILLE:

Haec scis?

ILLE:

Vos … Non semper putatis facere fabula maxima et nam loquimini eum iuberi ut

magis me incusetis!

ILLA:

Sed est …

LEGIONARII:

Heu! Heu!

ILLE:

Iratus sum! Dico tibi illud esse malum!

ILLA:

Heu! Discede!

ILLE:

Hodie vos offendo!

——————————————————————————————————

疏漏之處敬請指正

——————————————————————————————————

Experientia mea constat: Cum ad Alexandriam venirem, in quo tempore ad principium anni LXXXXIX perventum erat, cogitavi me fere ad otio et debui esse professor. Iam scripsi Magistri Decanique litteras. Dixerunt, 「Gratus es, autem, Αππλυ φορ Προφεσσορ, locum scribere debes.」 Iam unum de modis principis currus energiarum incrementorumque scripsi, cui adsint aliquanti centum professores consentiens. Secundum feci inde cum professor Transportationis Universtatis Alexandriae essem, de industria microelectronicae. Inde mox duos scriptos in die XXXI Maii anni MDCCCLXXXXIX ad Romam vocatus eram. Nunc fere XX annis post scribendum duorum locorum, proximo anno duos locos in libro docto Transportationis Universtatis, scripsi, ut illos anni LXXXXIX corresponderem. Proxima nocte praecique hunc secundum locum meum, et omnes locos quos in plus quam decem annis Alexandriae Aedilisque Industriae Electronicae scripsi, audito me quem numerum XXVII dixerunt … Nulla alia vobis dare possum, libris duobus sumptis, Quaestorem quaesivi, eos, eos in lingua Graeca, quia hic quam multos viros bona arte linguae peregrinae habeant, quoque duos libros ante, et unum proxima nocte nate, Comiti daturus esse, ut monumenta tibi habeatis.

O Homo, praenuntiari posse se, non sciat. Fata unius, reputans et certe quibus pugnet ipse, et quoque quibus ducat cursus historiae, sese fiant. Numquam sciebam, quam me ad Romam, ut praetor Alexandriae essem, selegissent; iam Augutus Populi Filius Britannicus mihi dixit, 「Senatus iudicium fecerunt, ut Imperator sis.」 Ne modestus sim, quam ad Romam veniebam, tunc Praetor Alexandriae, ego? Sed Augustus Populi Filius Britannicus dixit, 「Quique iudicabant studebantque,」 inde duas sententias poeticas nuntiavi: 「Si beneficia pro patria agam vivus mortusve, aut nulla vitia vitem aut nullis fortunis eam,」 inde iam Romam veni. Nulla alia feci Romae plus quam decem annos, sed forte tria:

Primum quorum, Oeconomica Mercurio Fori condita;

Secundum quorum, Dicti Britannici Chartae Patrii

Tertium quorum, Trinitas Legati ut scimus;

Si alium factum quoque fertur, numquam legiones mercari! Sic maxime moveantur fata legionum. Inde alio anno et octo mensibus feci, cum aeque XV annos officium Imperatoris Praetorii egissem. Magna quoque erat Pugna Diluvii anni LXXXXVIII. Sed secunda sunt onmia, et mea maxima sunt Tria. Quam verecundissime, parva feci; gratias tibi do.

——————————————————————————————————

疏漏之處敬請指正

「Populus me sibilat, at mihi plaudo Ipse domi simul ac nummos contemplor in arca.」

Arduus ad solem = through hardships towards the
sun.

Ars gratia artis = art for art"s sake. 為藝術而藝術

Aurum potestas est = gold is power. 黃金就是力量

Aut vincere, aut mori = to win or to die. 要麼贏要麼死

Barba non facit philosophum = beard does not make a
philosopher. 鬍子不能造就哲學家（留著鬍子不能說明一個人就是哲學家）

Canis canem edit = dog eat dog 狗吃狗

Draco dormiens unquam titillandus = let the sleeping
dragon sleep 讓睡龍繼續沉睡

Ex scientia tridens = from knowledge, sea power 海權來自知識

Festina lente = Haste slowly 欲速則不達

Nihil novi sub sole = there is no new thing under the
sun. 太陽之下無新事

Non loqui sed facere = say not but do. 只做不說

Nunc aut nunquam = now or never 機不可失

Oderint dum metuant = let them hate, so long as they
fear you

Omne initium difficile est = everything is difficult
at the beginning 萬事開頭難

Omnis vir enim sui = every man for himself

Sine metu = without fear 心無畏懼

Sit tibi terra levis = let the earth be light to you （用於墓碑）

Ubi panis, ibi patria = where there is bread, there is
my fatherland.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

墜重要的是：

prodesse quam conspici = to accomplish rather than be conspicuous

知乎洋文好的人多得很，我就不翻譯了

Spes non consilium est.

這句膾炙人口的拉丁語格言可以翻譯成英文「hope is not a strategy」，出自羅馬帝國著名的工程師 Benedictus Treinorius（354-401）筆下，他主持建立了整個羅馬帝國的軍事預警系統。這句話一般認為出自他的著作 Ars ingeniaria firmitudinis loci，但如今著作已經散失，僅有這樣一句格言傳世。當時的羅馬人缺少憂患意識，輕視帝國周邊的軍事威脅，Benedictus 常常用這句話告誡自己的同胞不要心懷僥倖，希望蠻族不要進攻是遠遠不夠的，必須要行動起來防止入侵。

令人唏噓的是，Benedictus 死後，他建立的完備的預警系統就逐漸廢置了，這讓羅馬在蠻族面前變成了瞎子。他死後不到十年，西哥特人攻入羅馬城，燒殺擄掠無惡不作。倖存的市民想起了這位偉大的工程師對羅馬人的忠告，往往痛哭不已，這句格言也因此口口相傳流傳至今。

以上都是我瞎編的。

不過這句格言是真的，它是 Google 站點可靠性工程（Site Reliability Engineering, SRE）部門的傳統格言，出自部門領袖 Ben Treynor 之口。在 Google SRE 部門編纂的 Site Reliability Engineering 一書里也出現了這句話。Ars ingeniaria firmitudinis loci 是我對 SRE 這個詞的強行翻譯。

Morituri te salutant.

（salutant！saluto salutare, 3nd person plural present active indicative "they salute"！我竟然記得（明明就是個cognate......（一開始記成2nd sig了……那個應該是salutas......

Veni, vidi, vici.

我來，我看見，我征服。

當然不能少了最毒最刻薄同時也是最具有對稱美感的名句：

Obit anus, abit onus.

fiat lux！

要有光！

1） Sī valēs, valēo.

（A friendly sentiment with which Romans often commenced a letter.)

直譯：If you are well，I will be well.

中文大概就是：「你若安好，便是晴天」

第一次看到這句話有寫信的衝動……

然而還是沒屏住

微信用掉了

2）Festīnā lentē.

（Augustus大帝說的）

直譯：Make haste slowly.

至於意譯，意會吧…

大概是越緊迫焦躁的時候，越要take your time.

下面不算格言，只是覺得好玩

sub rosā 秘密地（做什麼事）

古羅馬玫瑰是秘密的象徵……

感覺可能是什麼「不可描述的事」???

aquā vītae

aqua--water；vītae--vital

所以字面是 the water of life

但人們用這短語說的其實是 Whiskey

牙痛⊙︿⊙

留更

Paucī virī vērōsamīcōs habent, 很少人擁有真正的朋友

et paucī sunt dignī.很少人可以成為自己手足

Amīcitia vēra est praeclāra,真正的朋友是非常珍貴的

et omnia praeclāra sunt rāra. 所有的珍貴都是很稀少

Multī virī stultī dē pecūniā semper cōgitant,很多人經常思考關於錢的東西

paucī dēamīcīs;卻很少關於友誼

sederrant:但是他們都錯了

possumusvalēre sine multā pecūniā,即使沒有錢，我們也可以很好

sed sineamīcitiā nōn valēmus et vīta est nihil.但是如果沒有友誼，我們就不好並且生命中也一無所有

Nihil cumamīcitiā possum comparāre;我們不能將友誼與任何事情比較

dī hominibus nihil melius dant.神沒有給人什麼好東西

Pecūniamaliī mālunt; aliī, corpora sāna;

有的人想要金錢，有的人，想要健康的身體

aliī,fāmam glōiamque; 有的人想要名聲與榮耀

aliī,voluptātēs有的人，想要.....

----sedhī virī nimium errant,但是這些人他們將會犯很多錯

quoniamilla sunt incerta et ex fortūnā veniunt,因為這些都是不確定的，而且僅僅是靠運氣

nōn ex sapientiā.並不是靠智慧

Amīcitiaenim ex sapientiā et amōre et mōribusbonīs et virtūte venit;

其實友誼來源於智慧，愛，美德和好的行為

sine virtūte amīcitia nōn potest esse.沒有美德的友誼是不存在的

Sīnūllōs amīcōs habēs,如果沒有朋友

habēsvītam tyrannī; 你將擁有暴君般的生活

sīinveniēs amīcum verum, vīta tua erit beāta.如果找到了真正的友誼，你的生活將會令人欣喜。

一個墓志銘：Eram quod es, eris quod sum.

我曾如卿，卿將似我。

Video et taceo.=I see, and say nothing. =明察毋言。這是英格蘭都鐸王朝的童貞女王伊利莎白一世的座右銘。

Fiat justitia ruat caelum. = Let justice be done though the heavens fall. =蒼天可崩，正義不失。

Plato is dear to me, but dearer still is truth.=Amicus Plato, sed magis amica veritas.——Αριστοτ?λη? （拉丁化轉寫Aristotélēs, 英語： Aristotle）我愛我師，我更愛真理。——亞里士多德

In vino veritas.=In wine there is truth. 酒後吐真言。

Alea iacta est =The die is cast=Der Würfel ist gefallen.（德文）=色子已經擲下。

Carpe diem.=Seize the day. 抓住今天，珍惜當下。

Alea iacta est（也作iacta alea est，alea jacta est；讀音：[?a?lea 『jakta est]）是愷撒的名言，意為「骰子已被擲下。」前49年1月10日，在反覆權衡之後，愷撒帶兵渡過了盧比孔河，對龐培和元老院宣戰。在渡河前，愷撒說出了這句話。

愷撒渡過盧比孔河的決定意味著他不勝即會身敗名裂，因此在英語中，"cross the Rubicon"已經變成諺語，意為「作出沒有退路的決定、破釜沉舟。」

爛大街的cogito ergo sum(我思故我在)

Citius, Altius, Fortius.

Vi veri universum vivus vici（也可以寫成「Vi veri veniversum vivus vici」）是一句拉丁短語，意思是：「藉由真理的力量，我在有生之年，得以征服萬物。

看v的時候認識到的

ex falso sequitur quodlibet

"from falsehood, anything follows"

Dominus vobiscum.

Civis Romanus sum

1. Deus Vult!

Equestrian Order of the

Holy Sepulchre of Jerusalem的標誌

意為：God wills it.

這是第一次十字軍東征時期的著名格言。

2. 美國的幾個國家格言：

E pluribus unum

「Out of many, one」合眾為一

Annuit coeptis

「He has favoured our undertakings」

Novus ordo seclorum

「New order of The ages」

3. Civis romanus sum

「我是羅馬公民」

在這裡就要講新約聖經中使徒保羅的故事了：

「22 Up to this word they listened to him. Then they raised their voices and said, "Away with such a fellow from the earth! For he should not be allowed to live."

23 And as they were shouting and throwing off their cloaks and flinging dust into the air,

24 the tribune ordered him to be brought into the barracks, saying that he should be examined by flogging, to find out why they were shouting against him like this.

25 But when they had stretched him out for the whips,[a] Paul said to the centurion who was standing by, "Is it lawful for you to flog a man who is a Roman citizen and uncondemned?"

26 When the centurion heard this, he went to the tribune and said to him, "What are you about to do? For this man is a Roman citizen." 27 So the tribune came and said to him, "Tell me, are you a Roman citizen?" And he said, "Yes".

28 The tribune answered, "I bought this citizenship for a large sum." Paul said, "But I am a citizen by birth."

29 So those who were about to examine him withdrew from him immediately, and the tribune also was afraid, for he realized that Paul was a Roman citizen and that he had bound him." (ESV)」

（引用自wikipedia：Civis romanus sum https://en.m.wikipedia.org/wiki/Civis_romanus_sum，轉引自^"Acts 22". Bible Gateway.^"Acts 27". Bible Gateway.）

值得一提的是，在使徒保羅的時代並非所有羅馬自由民都擁有公民權，直到3世紀初期塞維魯王朝卡拉卡拉皇帝才賦予了所有羅馬帝國的自由民以公民權。

對這個格言最著名的引用來自19世紀的英國首相帕默斯頓。他在英國議會中進行了名為Civis Romanus Sum的演說，為自己在Don Pacifico事件（維基傳送門：https://en.m.wikipedia.org/wiki/Don_Pacifico_affair_and_case）的政策乃至他整個的外交政策辯護。他宣言大英帝國的臣民和羅馬帝國的公民一樣，在任何地方都應當受到英國的保護。這次演說標誌了這位英國外交家生涯的巔峰。

之前不知道，看維基才知道JFK也用過這個格言，在他於柏林著名的演說Ich bin ein Berliner（我是柏林人）中："Two thousand years ago, the proudest boast was "civis Romanus sum". Today, in the world of freedom, the proudest boast is " Ich bin ein berliner".（演說全文見http://www.columbia.edu/itc/german/korb/3001-06/berlin-pilot/tempelhof-schoen/jfk-berliner-website.html）

（順帶一提，美國總統在西柏林總有著名演講。還有里根著名的tear down this wall）

4. Alea iacta est

「骰子已經擲下」

這是凱撒帶著羅馬軍團渡過盧比孔河之前說的話。

按照羅馬的基本法，羅馬共和國的將軍不能帶兵越過盧比孔河。越過盧比孔河，便意味著與龐培和元老院開戰。凱撒義無反顧的越過盧比孔河，開啟了羅馬內戰的序幕。

Exegi monumentum aere perennius (I have raised a monument more permanent than bronze).

See more at: Latin quote ideas

拉丁語成語